Doanh nghiệp này đang nắm lợi thế lớn nhất trong dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam nhờ công nghệ độc quyền.

Từ Vingroup, Thaco đến Hòa Phát

Mỗi lần đề cập đến dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, truyền thông thường nhắc đến những tập đoàn đa ngành như Vingroup hay Thaco, những cái tên có tiềm lực trong xây dựng hạ tầng, logistics hay phương tiện giao thông. Nhưng ít ai để ý rằng có một doanh nghiệp đang ở rất gần trung tâm chuỗi giá trị, thậm chí giữ vai trò quyết định trong phần “hạ tầng của hạ tầng” – không ai khác chính là Tập đoàn Hòa Phát.

Với việc nắm trong tay công nghệ duy nhất và được Nhà nước khuyến khích nội địa hóa nguyên vật liệu, Hòa Phát gần như đã “thắng từ vạch xuất phát”

Mặc dù không phải nhà phát triển dự án, cũng không phải đơn vị thi công, Hòa Phát không nằm ở “tuyến đầu” của đường sắt cao tốc. Nhưng doanh nghiệp này lại đứng ở tuyến lõi, nơi sản xuất thép – vật liệu tối quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn cả về khối lượng lẫn chi phí xây dựng.

Một con số gần đây cho thấy có ít nhất 10 triệu tấn thép sẽ được cung cấp cho dự án đường sắt cao tốc. Và trên thực tế, Hòa Phát là cái tên duy nhất tại Việt Nam đủ năng lực kỹ thuật, tài chính và công nghệ để đáp ứng khối lượng này. Trong một dự án mang tính bước ngoặt của quốc gia, việc nắm độc quyền công nghệ sản xuất thép chuyên dụng là lợi thế mang tính định đoạt.

Vì sao Hòa Phát được coi là “cỗ máy in tiền” phía sau đường ray?

Thứ nhất, Nhà nước muốn doanh nghiệp Việt làm chủ. Trong giai đoạn đầu của công nghiệp hóa, Việt Nam từng phải nhập khẩu toàn bộ thép chất lượng cao từ các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc. Nhưng với định hướng phát triển ngành công nghiệp nền, Chính phủ đã chủ trương khuyến khích nội địa hóa các vật liệu trọng yếu, đặc biệt trong những siêu dự án quốc gia. Hòa Phát với vị thế nhà sản xuất thép lớn nhất Việt Nam sẽ là ứng viên hàng đầu được kỳ vọng “gánh” trọng trách đó.

Thứ hai, Hòa Phát đã sở hữu công nghệ hiếm có. Loại thép dùng cho đường ray cao tốc không phải là thép thông thường. Nó đòi hỏi tiêu chuẩn rất khắt khe: sản xuất từ quặng sắt nguyên chất, gần như không tạp chất, chiều dài thanh thép lên tới 100m.

Ngày 29/5 vừa qua, Tập đoàn Hòa Phát và Tập đoàn SMS group (Đức) đã ký hợp đồng cung cấp công nghệ và dây chuyền sản xuất thép ray và thép hình với công suất 700.000 tấn/năm. Dự kiến dây chuyền sẽ hoàn thành trong vòng 20 tháng và cho ra đời những sản phẩm ray cao tốc đầu tiên vào quý 1/2027. Với việc đầu tư này, Tập đoàn Hòa Phát sẽ trở thành doanh nghiệp duy nhất ở Đông Nam Á sản xuất được thép ray cho đường sắt cao tốc.

Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hòa Phát Trần Đình Long cho biết, Tập đoàn tập trung đẩy mạnh sản xuất thép chất lượng cao phục vụ cho các ngành đường sắt, dầu khí, năng lượng và quốc phòng, góp phần thay thế mặt hàng thép cao cấp đang phải nhập khẩu. Thực hiện cam kết với Chính phủ, Hòa Phát đầu tư nhà máy sản xuất thép ray, thép hình và thép đặc biệt, đảm bảo cung cấp sản phẩm chất lượng tốt nhất, giá cả cạnh tranh, phục vụ cho các dự án đường sắt tốc độ cao nói riêng và các dự án trọng điểm quốc gia nói chung.

Theo đó, Hòa Phát hiện là doanh nghiệp Việt Nam duy nhất có thể sản xuất thép đường ray theo chuẩn quốc tế.

Thứ ba, đây là “mỏ vàng” dài hạn. Khi dự án đường sắt cao tốc đi vào triển khai, thép sẽ là một trong những hạng mục đầu tiên và xuyên suốt cần cung cấp. Với công suất 15 triệu tấn/năm dự kiến đạt được vào cuối 2025, Hòa Phát không chỉ đủ khả năng cung ứng mà còn có thể đàm phán giá và tiến độ ở vị thế “người không thể thay thế”. Thép đường ray vừa khan hiếm, vừa có giá trị cao, lại do Nhà nước đặt hàng ổn định, đây là điều mà các nhà sản xuất công nghiệp nào cũng ao ước.

Cơ hội “bay cao” nhưng thách thức không nhỏ

Nếu nhìn sang Trung Quốc, Nhật Bản hay Hàn Quốc, những quốc gia có nền công nghiệp thép hùng mạnh, có thể thấy điểm chung: họ đều thành công khi làm chủ được những công nghệ thép cao cấp, từ đó tiến ra toàn cầu. Trung Quốc có Baosteel; Nhật Bản có Nippon Steel; Hàn Quốc có POSCO.

Những tập đoàn này không chỉ phục vụ nội địa mà còn là trụ cột xuất khẩu, đóng vai trò chiến lược quốc gia. Hòa Phát, nếu tận dụng được cơ hội từ đường sắt cao tốc, hoàn toàn có thể bước vào sân chơi đó, từng bước nâng cấp vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị thép toàn cầu.

Sở hữu công nghệ và năng lực sản xuất là chưa đủ, Hòa Phát còn cần phải giải bài toán đầu ra, tiêu chuẩn quốc tế và chuỗi hậu cần phù hợp để tận dụng trọn vẹn cơ hội này. Việc dự án đường sắt cao tốc được triển khai chậm hoặc chia nhỏ giai đoạn cũng có thể khiến dòng tiền từ thép không về ngay tức thì.

Tuy nhiên, xét trên tổng thể, việc nắm trong tay công nghệ duy nhất và được Nhà nước khuyến khích nội địa hóa nguyên vật liệu, Hòa Phát gần như đã “thắng từ vạch xuất phát”.